Over springende spaties

Aan spatiefouten is er een hele website met bijbehorendeFacebookpagina gewijd. Meer en meer worden samenstellingen in stukjes gehakt, waarschijnlijk onder invloed van het Engels. We moeten veel meer aaneenschrijven, of op z’n minst koppeltekens gebruiken. Zo is het niet ‘autisme spectrum stoornis’, zoals het in elke sociologenscriptie staat, maar ‘autismespectrumstoornis’. Maakt dat zoveel verschil? Soms wel, want spaties kunnen betekenissen veranderen. Een ‘koppel teken’ is iets anders dan een ‘koppelteken’, bijvoorbeeld.

Is deze deur nu buiten gebruik, of moet je langs hier als je buitendienst hebt?

Vreemd genoeg zien we op andere plaatsen tegelijk het omgekeerde gebeuren. Alsof de spaties die op de ene plaats opduiken waar ze niet moeten staan eigenlijk van een andere plaats gesprongen komen. Om de een of andere reden gaan mensen tegenwoordig bijvoorbeeld opzoek naar informatie om bepaalde onderwerpen aanbod te brengen. In sommige gevallen kun je nog vermoeden dat autocorrectie daar voor iets tussen zit, maar ik kan toch moeilijk geloven dat mensen hele artikels zitten te schrijven op hun gsm. Alisnietsonmogelijknatuurlijk. 

Ik ben niet zo'n fan van groenten en fruit

Groenten en fruit, dat is bijna een komisch duo. Zo dikwijls kom je die combinatie tegen. En het is ook allemaal lekker en gezond - daar gaat het dus niet over. Integendeel, ik ben zelf voorzitter van vzw Stadsboerderij Kortrijk, waar we biologische teelt en korteketenlandbouw promoten. En toch heb ik een hekel aan groenten en fruit. Als taalridder dan.

Het is een vreselijke combinatie. Groente is een de-woord, fruit is een het-woord. Groenten is meervoud, fruit is enkelvoud. Het gevolg? Elke keer als mensen daar iets bij willen zetten, draait het in de (groente)soep. En ja, ook dat nog: het is 'groentesoep' en niet 'groentensoep', omdat er nog altijd veel mensen zijn die vinden dat 'groentes' een goed meervoud is van 'groente'. Geen tussen-n dus.

Lekkere groenten en fruit? Fout, want het is niet 'lekkere fruit'.

Je kunt natuurlijk beweren dat die 'lekkere' alleen op de groenten slaat, maar dat houdt niet echt steek. Heb je het over 'de verse groenten en fruit', dan bedoel je namelijk specifieke groenten - enkel degene die vers zijn - en wat willekeurig fruit.

Of als we het nu eens allemaal anders noemden? Lekkere verse maaltijd- en dessertgroenten! Wat denk je daarvan? ;)

De man is niet de mens - oproep voor meer vrije vertalingen

Het brood in uw kast behoort de hongerige man; de jas die ongedragen in uw kleerkast hangt, behoort aan de man die hem nodig heeft; de schoenen die staan te rotten in uw halkast behoren de man die er geen heeft; het geld dat u ophoopt, behoort aan de armen.

-- Basil de Grote, bisschop van Caesarea, circa 365

Mooie woorden, toch?

Ja en nee.

Als je tijdens het lezen niet bedacht hebt dat een man niet veel heeft aan vrouwenschoenen, of dat er ook vrouwen zijn die honger hebben, dan heb je werk te doen. Het goede nieuws is: dat soort kokerzicht kun je zelf genezen. Je bent er zelfs al mee bezig door dit te lezen. ;)

Basil de Grote heeft die uitspraak natuurlijk niet letterlijk gedaan. Die mens sprak geen Nederlands. En ook: in 365 werd de mannelijke norm nog niet in vraag gesteld. 'De mens' was nog een 'hij', ook in andere talen, en daar stelde niemand vragen bij. Maar ondertussen weten we beter. Of dat zou toch moeten - er sterven nog altijd vrouwen aan een hartaanval omdat de symptomen voornamelijk bij mannen onderzocht worden en verondersteld worden universeel te zijn, om maar ineens iets dramatisch te noemen. Maar ja dus, het maakt wel degelijk een verschil. 'De mens' is geen 'hij'.

"Maar het is een citaat." Ja, maar het moet vertaald worden om het in het Nederlands te begrijpen. En het is van 365. Toen Basil de Grote het over 'de man' had, bedoelde hij mensen, niet alleen mannen. 'De hongerige man' staat voor 'iedereen die honger heeft'. Er is dus niets mis mee om dat zo te vertalen, of om de Nederlandse vertaling zo te hertalen. Integendeel. Eigenlijk is het onze plicht.

Nee, 'De wereld is een toverbal' is geen Chirolied

Bij Chirojeugd Vlaanderen komen regelmatig vragen die je als volgt kunt samenvatten:

Ik ben op zoek naar het Chirolied 'De wereld is een toverbal'.

Als we dan antwoorden dat dat geen Chirolied is, is iedereen verwonderd.

Tiens, wij zongen dat nochtans in de Chiro!

Dat kan goed zijn, ja. Maar tegenwoordig zingen ze ook liedjes van Marco Borsato en Clouseau aan het kampvuur. Die artiesten storten hun royalties ook niet door naar de Chiro, hé. 😊 Idem voor de erfgenamen van Nonkel Bob, overigens, want we hebben allemaal weleens 'Vrolijke vrienden' gezongen.

Het lied is van Lex van Tuyl Sr. © uitgeverij Gooi en Sticht. Het verscheen in 'Zing met ons', een uitgave van CM, Jeugd & Gezondheid.


Hier kun je een versie downloaden van basisschool De Toverbal: www.de-toverbal.nl/main.php?id=307795

Gitaarakkoorden vind je op www.kampvuursongs.be/akkoorden/de-wereld-is-een-toverbal-in-d/.

Chirotaal 2017

Deze post is een vervolg op Chirotaal (2014). Neem die tekst er dus zeker ook nog eens bij.

Jaarthemataal

Sinds het begin van dit millennium creëren Chirojaarthema's heel wat nieuwe woordenschat. In 1999 had je al de woordspeling Kukelekunst, maar vooral sinds 2001 is er geen houden meer aan. Met alle gevolgen van dien, want de woordspelingen zijn zo 'goed' gevonden dat alleen de taalcorrector nog weet hoe het allemaal geschreven wordt. Sinds 2004 krijgen we bovendien bijvoeglijke naamwoorden die van de slogan afgeleid zijn.

NatuurLeuk! (2004-2005)

Het heeft met natuur en/of milieu te maken, en het is plezant. Sinds dat werkjaar doen we NatuurLeuk!e spelletjes. Dat uitroepteken hoort bij de naam, dus volgt er ook nog een zinsleesteken op. Heel verwarrend in een vraag: "Wat vond jij van NatuurLeuk!?"

Stout?Moedig! (2010-2011)

Dat werkjaar ging het over Stout?Moedig!e daden. Je stoute schoenen aantrekken en doorzetten. Zelfde moeilijkheden als bij NatuurLeuk!, maar met een extra leesteken halverwege het woord.

Chirocycle (2016-2017)

Dit werkjaar krijgen we geen neologismen, maar bij de wereld van precycling, upcycling en recycling hoort wel specifieke woordenschat. Zo gaat het dikwijls over bekers waar je een waarborg voor geeft, en als je drankje op is, wissel je ze weer in. Dat inwisselen zet mensen blijkbaar op een verkeerd been: een wisselbeker is een trofee die je moet teruggeven zodra de wedstrijd of het tornooi opnieuw georganiseerd wordt. Die dingen waar je uit drinkt op een fuif zijn herbruikbare bekers.

Door de dwang van het rode lijntje schrijven mensen samenstellingen meer en meer 'op z'n Engels': met spaties in plaats van aaneen. Het komt zelfs zo vaak voor dat er een website aan gewijd is: Signalering Onjuist Spatiegebruik. Het is nochtans eenvoudig: een samenstelling schrijf je aan elkaar. Als er klinkers botsen of als er verwarring kan ontstaan, schrijf je een koppelteken. En als je het zelf duidelijker vindt, mag je ook een koppelteken schrijven waar dat niet echt moet. Dus: Chirocycle-actie. Alleen bij cijfers en bij (merk)namen mag en moet de spatie blijven staan: 24 urenactiviteit, De Banierwinkel (zie verder).

Merknamen

Voor merknamen moet je zorg dragen. Dat betekent twee dingen.

• Je schrijft ze altijd op dezelfde manier. De Banier is in twee woorden, met twee hoofdletters, ook in samenstellingen. Idem voor De Karmel, De Kalei en De Hagaard. Zoals we ook Rode Kruispost schrijven, dus. Vind je 'de De Banierwinkel' vreemd? (Terecht.) Maak er dan 'een winkel van De Banier' van. 
• Je gebruikt ze spaarzaam. Chiropublicaties gaan over de Chiro, dat spreekt vanzelf. Het is dus niet meer nodig om te benadrukken dat je Chiroactiviteiten doet op je Chiroterrein en in je Chirolokalen, en dat de Chiroleiding en de Chiroleden daar Chirokleren voor aandoen om het Chirogevoel nog aan te wakkeren.